Keneler dünyadaki yaşam koşullarına çok iyi uyum sağlamış kan emici artropodlardır.

Dünyanın her bölgesine yayılan keneler, larva, nimf ve erişkin olmak üzere yaşam döngülerini genelde birden fazla konakta tamamlamaktadır.

Kenelerin vücutları tek parçadan oluşur ve ön taraflarında ağız organelleri yer alır. Keneler konaklarına tutunup ağız organellerini deri içine sokarlar ve burada sabitlenip doyana kadar aynı yerden kan emerler. Bazı kene türleri çok kısa sürelerde çok miktarda kan emip doyarken, bazı kenelerin doyması için birkaç gün ile birkaç hafta arasında süre gerekmekte, bazıları bu süre içinde dönem değiştirip gelişmektedir. Keneler kabaca, sert kene (Ixodidae ailesinden olanlar) ve yumuşak kene (Argasidae ailesinden olanlar) olmak üzere iki bölüme ayrılabilir. Günümüzde, dünyada kabul edilen 899 kene türü bulunmaktadır. (Ixodidae 713 tür, Nuttalliellidae 1 tür). Keneler zoonoz biçimindekiçeşitli hastalıkların vektörüdür. Enfekte bir dişi kenenin çıkardığı döllenmiş yumurtalardan uygun şartlarda çıkan larvalar da engeksiyon etkenini taşıdığından tutundukları konağa mevcut etkeni aktarırlar (transovarial nakil). Ayrıca keneler gelişme evrelerinde bir safhadan diğer safhaya gömlek değiştirerek geçerken taşıdıkları enfeksiyon etkenlerini de aktarırlar (transtadial nakil). Kene türlerinin yaklaşık % 10’u, 200 kadar hastalığın bulaştırılması ile ilişkili bulunmuştur. Bir kene bu enfeksiyon etkenlerinin iki veya daha fazlasını aynı anda taşıyabilir. Kenelerin vektörlük yaptığı enfeksiyonlar hayvanlarda önemli ekonomik kayıplara yol açarken insanlarda da önemli bir hastalık gidişi ve ölüm oluşturur.

Keneler tarafından taşınan virüs (kene kaynaklı ensefalit, Kırım-Kongo kanamalı ateşi), bakteri (tularemi, Lyme hastalığı), riketsiya (benekli humma, Q humması, erlihyoz, anaplasmoz) ve parazitler (babesiyoz) insanlarda önemli hastalıklara neden olur.

Ülkemizde 2002 yılında yeni ortaya çıkan bir enfeksiyon hastalığı olarak gündeme gelen Kırım-Kongo kanamalı ateşi kenelere ve kene ile bulaşan hastalıklara ilgiyi artırmıştır. Yapılan araştırmalar, KKKA virüsünü taşıyan başlıca kene türü olan Hyalomma marginatum dahil olmak üzere, hastalık taşıyabilen kene türlerinin ülkemizde yaygın olarak bulunduğunu göstermiştir. Kene mücadelesi konusunda çeşitli çalışmalar yapılmasın karşın henüz fark edilebilir bir başarı elde edilememiştir. Kırım-Kongo kanamalı ateşi dışında kalan, kene ile bulaşan çok sayıda hastalığın ülkemizdeki durumunun araştırılması ve kontrol önlemlerinin alınması gerekmektedir.

Doç.Dr.Ergin Çiftçi

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı, Ankara

46. Türk Pediatri Kongresi